คู่มือการดำเนินงานควบคุมและป้องกันโรคเลปโตสไปโรซิส
สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดศรีสะเกษ
จังหวัดศรีสะเกษ
*******************
ก่อนเกิดโรค
1. ตั้งทีมควบคุมโรคในหมู่บ้านทุกหมู่บ้าน
เพื่อสร้างเครือข่ายในการเฝ้าระวังโรคในหมู่บ้าน
2. อบรมให้ความรู้ ทีมควบคุมโรคในหมู่บ้าน / อสม. ในการเฝ้าระวังและป้องกันโรค
3. การค้นหาผู้ป่วยเชิงรุก
โดยการใช้เครือข่าย อสม.
โดยการให้ความรู้แก่ อสม.
ในการค้นหาผู้ป่วย
โดยเมื่อพบผู้ที่มีอาการสงสัยให้แนะนำมาโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล
โรงพยาบาลชุมชน และแจ้งข่าวเหตุผิดปกติในชุมชน
เพื่อลงทะเบียนรับแจ้งข่าวของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลให้ทราบด้วยและทางเจ้าหน้าที่สาธารณสุขจะได้ดำเนินงานตามขั้นตอน
4.
สำรวจแหล่งที่มีน้ำขังในหมู่บ้าน ได้แก่
แม่น้ำ ลำคลอง สระน้ำ ห้วย บึง ลงในแผนที่แต่ละหมู่บ้าน
เพื่อนำมาเป็นประโยชน์ดังนี้ คือ
-
เป็นข้อมูลประกอบการสอบสวนโรค
ในการค้นหาแหล่งโรค
-
เป็นข้อมูลในการประชาสัมพันธ์การป้องกันโรคให้ประชาชนทราบ
-
เพื่อติดตามกลุ่มเสี่ยงต่อการสัมผัสโรคในหมู่บ้านได้ง่ายยิ่งขึ้น
ระยะเกิดโรค
1.
การวินิจฉัยโรคได้เร็วในสถานบริการ
* รพสต /แผนก OPD / ER เมื่อพบผู้ป่วยที่มีอาการสงสัย
ดังนี้คือ
-
มีไข้สูงเฉียบพลัน (38-40 องศา C)
-
ปวดศีรษะ ปวดกระบอกตา
-
ปวดกล้ามเนื้อที่น่อง ต้นขา หรือสะโพก
-
มีประวัติลุยน้ำ แช่น้ำ หรือสัมผัสแหล่งน้ำ
ถ้ามีปัจจัยเสี่ยงดังกล่าวให้สงสัยว่าเป็นโรคไข้ฉี่หนู ให้แจ้งกลุ่มงานเวชปฏิบัติครอบครัวและชุมชน เพื่อทำการสอบสวนโรค
* แผนก IPD เมื่อแพทย์วินิจฉัยเป็นโรคไข้ฉี่หนู
หรือ R/O แจ้งกลุ่มงานเวชปฏิบัติครอบครัวและชุมชน เพื่อดำเนินการสอบสวนโรค และแจ้งให้แก่สำนักงานสาธารณสุขอำเภอทราบ เพื่อดำเนินการควบคุมโรค
2. การสอบสวนโรค
- เมื่อได้รับแจ้งว่าพบผู้ป่วยให้ทำการคัดกรองค้นหาผู้ป่วยและผู้สัมผัสแหล่งรังโรคโดยเร็วโดยเกณฑ์การวินิจฉัยผู้ป่วยโรคเลปโตสไปโรซิส ดังเอกสารอ้างอิง ถ้ามีคะแนนรวมเท่ากับ 20
คะแนน ขึ้นไป ให้สรุปว่าเป็นผู้ป่วย ผู้สัมผัสเเหล่งรังโรคร่วมกับผู้ป่วยให้เฝ้าระวังอาการและในผู้ใหญ่ให้จ่ายยา
Doxycycline วันละ 2 ครั้ง ๆ ละ 100 mg นาน 7 วัน
(ไม่ต้องรอให้มีอาการเจ็บป่วยก่อน แนะนำเรื่องการรับประทานยา ลดอาการข้างเคียง
)ในเด็กให้ปรึกษาหมอเด็กก่อนให้ยา
-
ดำเนินการสอบสวนโรคทันที
ตามแบบสอบสวนโรคเฉพาะราย
ถ้าผู้ป่วยเสียชีวิตเพิ่มการสอบสวนโรคฉบับสมบูรณ์เก็บไว้ที่รพสต.และส่งงานระบาด
สสอ.1 ชุด สสอ.ส่งงานระบาดสสจ 1 ชุด
3. การควบคุมโรคในชุมชน
1.
ประชาสัมพันธ์ให้ประชาชนในพื้นที่ทราบว่ามีการเกิดโรคในพื้นที่
2.
ติดป้ายเตือนภัยโรคเลปโตสไปโรซิส
ว่าพื้นที่นี้เสี่ยงต่อการติดเชื้อ ต้องระมัดระวังในการลงสัมผัสแหล่งรังโรค
และเน้นสุขวิทยาส่วนบุคคลในการป้องกันตนเอง
3.
ประชุมให้ความรู้ประชาชนในหมู่บ้าน เรื่อง
- สาเหตุของโรค
- แหล่งรังโรค
หรือสิ่งแวดล้อมที่เป็นพื้นที่เสี่ยงต่อโรค
- การติดต่อ
-
อาการที่สำคัญของโรค
โดยเน้นให้ผู้ป่วยที่มีอาการไข้ หรือสงสัยให้รีบมารับการรักษาทันที
- การป้องกันโรค
โดยอธิบายวิธีการป้องกันและควบคุมโรคในระดับบุคคล ครอบครัวและหมู่บ้าน
4.
การค้นหาผู้ป่วยรายใหม่ในชุมชน
- ค้นหาผู้ที่มีอาการไข้ ร่วมกับมีประวัติสัมผัสแหล่งน้ำพื้นที่แหล่งรังโรค
ด้วยยาปฏิชีวนะครบชุดทันที ดังนี้ คือ
- Doxycycline วันละ 2 ครั้ง ๆ ละ 100 mg นาน 7 วัน
หรือ Amoxycyclin 500 mg ทุก 6
ชั่วโมง นาน 5-7 วัน
หรือ Ampicillin 500 mg ทุก 6 ชั่วโมง นาน 5-7 วัน
ร่วมกับการให้ยาตามอาการ เช่น ยาลดไข้
Paracetamol และเจ้าหน้าที่ต้องลงติดตามอาการไข้
ระบบปัสสาวะ วัดความดัน ทุกวัน จนกว่าอาการดีขึ้น
ถ้าสองวันไม่ดีขึ้นให้ส่งต่อโรงพยาบาล
หมายเหตุ ในกรณีที่มีผู้ป่วยมีอาการเกิน 48
ชั่วโมง
ให้เจ้าหน้าที่รับส่งผู้ป่วยมารับการรักษาที่โรงพยาบาลทันที ถ้าไม่มีพาหนะนำส่ง
ให้ติดต่อขอความอนุเคราะห์หน่วยบริการกู้ชีพ 1669
5.
สอบสวนค้นหาแหล่งรังโรคที่น่าสงสัย
และลงไปดูและตรวจสอบพื้นที่จริงเพื่อพิจารณาความเป็นไปได้ของแหล่งรังโรค ถ้าสงสัยให้ติดป้ายประกาศพื้นที่เสี่ยงภัยโรคเลปโตสไปโรซิส
4. การเฝ้าระวังโรค
1. เฝ้าระวังโรคและค้นหาผู้ป่วยรายใหม่ในหมู่บ้านอย่างต่อเนื่อง
เป็นเวลา 30 วัน นับจากวันเริ่มป่วยของผู้ป่วยรายแรก
2.
สร้างเครือข่ายการรายงานโรคในหมู่บ้านโดยทีมควบคุมโรคในหมู่บ้าน เครือข่าย อสม.
3. วิเคราะห์และติดตามสถานการณ์โรค โดยการทำ Epidemic curve เป็นรายหมู่บ้าน
และทำแผนที่แบบจุด (Sport map)
เกณฑ์การวินิจฉัยผู้ป่วยเลปโตสไปโรซิส
ชื่อผู้ป่วย................................................................ที่อยู่.....................................................................HN…………
วิธีการบันทึก 1.
โปรดทำเครื่องหมาย / ลงในช่อง (
)
2.รวมคะแนนจากช่อง ( )
ที่ทำเครื่องหมาย /
สรุป ผลการวินิจฉัยทางคลินิก ถ้าคะแนนรวมเท่ากับ 20 คะแนน
ขึ้นไป สรุปได้ว่าเป็นผู้ป่วยโรคเลปโตสไปโรซิส
คำถาม
|
คำตอบ
|
คะแนน
|
คำตอบ
|
คะแนน
|
ก.
ผู้ป่วยมีอาการและอาการแสดงดังต่อไปนี้
1. ปวดศรีษะเฉียบพลัน
|
(
) มี
|
2
|
(
) ไม่มี
|
0
|
2.
มีไข้
|
(
) มี
|
2
|
(
) ไม่มี
|
0
|
3.
ไข้สูงกว่า 39 องศาเซลเซียส
|
(
) มี
|
2
|
(
) ไม่มี
|
0
|
4.
ตาแดงจัด ( ทั้ง 2 ข้าง
)
|
(
) มี
|
4
|
(
) ไม่มี
|
0
|
5.
ปวดกล้ามเนื้อ (โดยเฉพาะกล้ามเนื้อน่อง)
|
(
) มี
|
4
|
(
) ไม่มี
|
0
|
6.
คอแข็ง
|
(
) มี
|
4
|
(
) ไม่มี
|
0
|
7.
มีอาการ 3 อย่าง ( ตาแดง
ปวดกล้ามเนื้อและคอแข็ง)
|
(
) มี
|
10
|
(
) ไม่มี
|
0
|
8.
มีเลือดออกในทางเดินอาหาร หรือ ไอเป็นเลือด หรือมีผื่น
หรือจุดเลือดออกทางผิวหนัง
|
(
) มี
|
1
|
(
) ไม่มี
|
0
|
9.
ดีซ่าน
|
(
) มี
|
1
|
(
) ไม่มี
|
0
|
10.
มีโปรตีนในปัสสาวะ
หรือปัสสาวะไม่ออก หรือปัสสาวะน้อย
|
(
) มี
|
2
|
(
) ไม่มี
|
0
|
ข.
ภายใน
14 วันก่อนป่วย
มีปัจจัยข้อใดข้อหนึ่ง
-
ทำงานหรือย่ำในน้ำ หรือที่ชื้นแฉะ หรือ
-
แช่น้ำหรือว่ายน้ำในแหล่งน้ำธรรมชาติ หรือ
-
ทำงานในฟาร์มเลี้ยงสัตว์ หรือ
-
ทำงานในโรงงานฆ่าสัตว์ หรือ
-
ชำแหละซากสัตว์โดยเฉพาะหนู หรือ
-
สัมผัสโดยตรงกับสัตว์ป่วย หรือ
-
รับประทานอาหารค้างมื้อไม่มีภาชนะปิด
หรืออุ่นให้ร้อนก่อน
|
( ) มี
(
) มี
(
) มี
(
) มี
(
) มี
(
) มี
(
) มี
(
) มี
|
10
|
( ) ไม่มี
(
) ไม่มี
(
) ไม่มี
(
) ไม่มี
(
) ไม่มี
(
) ไม่มี
(
) ไม่มี
(
) ไม่มี
|
0
|
รวมคะแนนทั้งหมด
|
||||
แผนการการควบคุมและป้องกันโรคเลปโตสไปโรซิส
สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดศรีสะเกษ จังหวัดศรีสะเกษ
ลำดับ
|
กระบวนการหลัก
|
แนวทางปฏิบัติ
|
ระยะเวลาดำเนินการ
|
ผู้รับผิดชอบ
|
เอกสาร
อ้างอิง
|
1
|
ก่อนการระบาด
|
||||
1.1
|
1.
ตั้งทีมควบคุมโรคในหมู่บ้านทุกหมู่บ้าน
|
1.
ตั้งทีมควบคุมโรคในหมู่บ้านทุกหมู่บ้าน
เพื่อสร้างเครือข่ายในการเฝ้าระวังโรคในหมู่บ้าน
|
เดือน
ก.พ.
|
SRRT
|
ทะเบียนทีมควบคุมโรคในหมู่บ้าน
|
1.2
|
2. อบรมให้ความรู้
ทีมควบคุมโรคในหมู่บ้าน อสม. ในการเฝ้าระวังและป้องกันโรค
|
-
ประชุม อสม. และทีมควบคุมโรคในหมู่บ้าน
ให้ความรู้
เกี่ยวกับการควบคุมโรคในหมู่บ้าน
- ประชาสัมพันธ์ให้ความรู้ในหมู่บ้าน
- การค้นหาผู้ป่วยเชิงรุก
โดยการใช้เครือข่าย อสม./ทีมควบคุมโรคในหมู่บ้าน โดยการให้ความรู้แก่ อสม./ ทีมควบคุมโรค
ในการค้นหาผู้ป่วย
โดยเมื่อพบผู้ที่มีอาการสงสัยให้นำส่งมาพบ จนท รพสต.และแจ้งข่าวรายงานเหตุการณ์ผิดปกติด้วย
|
เดือน
ก.พ.
ฤดูกาลระบาด
|
SRRT
อสม.และทีมควบคุมโรคในหมู่บ้าน
|
บันทึกการประชุม
ทะเบียนรายงานเหตุเหตุการณ์ผิดปกติของ
รพสต.
|
1.3
|
สำรวจแหล่งที่มี
น้ำขังในหมู่บ้าน
|
สำรวจแหล่งที่มีน้ำขังในหมู่บ้าน ได้แก่ แม่น้ำ ลำคลอง สระน้ำ ห้วย หนองบึง
ลงในแผนที่แต่ละหมู่บ้าน เพื่อนำมาเป็นประโยชน์ดังนี้ คือ
-
เป็นข้อมูลประกอบการสอบสวนโรค
ในการค้นหาแหล่งโรคประชาสัมพันธ์การป้องกันโรคให้ประชาชนทราบ
-
เพื่อติดตามกลุ่มเสี่ยงต่อการสัมผัสโรคในหมู่บ้านได้ง่ายยิ่งขึ้น
|
เดือน
เม.ย.
|
SRRT
|
แฟ้มอนามัยชุมชน
|
ลำดับ
|
กระบวนการหลัก
|
แนวทางปฏิบัติ
|
ระยะเวลาดำเนินการ
|
ผู้รับผิดชอบ
|
เอกสาร
อ้างอิง
|
2
|
เมื่อมีการระบาด
|
||||
2.1
|
ลงทะเบียนรับแจ้งโรค
|
ลงทะเบียนรับแจ้งโรค
เพื่อเป็นข้อมูลในการวิเคราะห์และเฝ้าระวังโรค
|
เมื่อพบผู้ป่วย
|
SRRT
|
ทะเบียนรับแจ้งโรค
|
2.2
|
สอบสวนโรคในพื้นที่
|
- เมื่อได้รับแจ้งว่าพบผู้ป่วยจากกลุ่มงานเวชปฏิบัติครอบครัวและชุมชน
ให้ดำเนินการสอบสวนโรคทันที
ตามแบบสอบสวนโรคเฉพาะราย
|
เมื่อพบผู้ป่วย
|
SRRT
|
แบบสอบสวนโรค
|
2.3
|
ประชาสัมพันธ์ในชุมชน
|
-
แจ้ง อสม. และทีมควบคุมโรคในหมู่บ้านเพื่อวางแผนการควบคุมโรคและแจ้งให้ประชาชนทราบทางหอกระจายข่าว การเดินบอก
และแจกเอกสารให้คววามรู้
|
เมื่อพบผู้ป่วย
|
SRRT
|
บันทึกการประชุม
|
2.4
|
ประชาคมในหมู่บ้าน
|
3.
ประชุมให้ความรู้ประชาชนในหมู่บ้าน
เรื่อง
-
สาเหตุของโรค
- การติดต่อหรือการถ่ายทอดโรค
-
แหล่งรังโรค
หรือสิ่งแวดล้อมที่เป็นพื้นที่เสี่ยงต่อโรค
-
อาการที่สำคัญของโรค
โดยเน้นให้ผู้ป่วยที่มีอาการไข้
หรือสงสัยให้รีบมารับการรักษาทันที
-
การป้องกันโรค
โดยอธิบายวิธีการป้องกันและควบคุมโรคในระดับบุคคล บ้าน และหมู่บ้าน
|
เมื่อพบผู้ป่วย
|
SRRT
|
เอกสารให้ความรู้
|
ลำดับ
|
กระบวนการหลัก
|
แนวทางปฏิบัติ
|
ระยะเวลาดำเนินการ
|
ผู้รับผิดชอบ
|
เอกสาร
อ้างอิง
|
2.5
|
ค้นหาผู้ป่วยรายใหม่ในหมู่บ้าน
|
การค้นหาผู้ป่วยรายใหม่ในชุมชน
-
ค้นหาผู้ที่มีอาการไข้
ร่วมกับมีประวัติสัมผัสพื้นที่เสี่ยงต่อโรค ด้วยยาปฏิชีวนะครบชุดทันที
ดังนี้ คือ
Doxycycline วันละ 2 ครั้ง ๆ ละ 100 mg นาน 7
วัน
หรือ Amoxycyclin 500 mg ทุก 6
ชั่วโมง นาน 5-7 วัน
ร่วมกับการให้ยาตามอาการ เช่น ยาลดไข้ Paracetamol ในกรณีที่มีผู้ป่วยมีอาการเกิน
48 ชั่วโมง ให้เจ้าหน้าที่รีบส่งผู้ป่วยมารับการรักษาที่โรงพยาบาลทันที
โดยเจ้าหน้าที่ต้องลงไปติดตามทุก 2
วัน เพื่อติดตามอาการไข้
-
ถ้าพบว่าอาการไมดีขึ้นให้ส่งต่อโรงพยาบาล
|
เมื่อพบผู้ป่วย
– 30 วันหลังจากพบผู้ป่วย
|
SRRT
อสม.
|
ทะเบียนรับแจ้งโรค
|
2.6
|
ค้นหาพื้นที่เสี่ยง
แหล่งรังโรค
|
- สอบสวนค้นหาแหล่งรังโรคที่น่าสงสัย
และลงไปดูและตรวจสอบพื้นที่จริงเพื่อพิจารณาความเป็นไปได้ของแหล่งรังโรค
ถ้าสงสัยให้ติดป้ายประกาศพื้นที่เสี่ยงภัยโรคไข้ฉี่หนู
|
เมื่อพบผู้ป่วย
– 30 วันหลังจากพบผู้ป่วย
|
SRRT
|
ป้ายประกาศ
|
ลำดับ
|
กระบวนการหลัก
|
แนวทางปฏิบัติ
|
ระยะเวลาดำเนินการ
|
ผู้รับผิดชอบ
|
เอกสาร
อ้างอิง
|
3.
|
เฝ้าระวังโรค
|
- เฝ้าระวังโรคและค้นหาผู้ป่วยรายใหม่ในหมู่บ้านอย่างต่อเนื่อง
เป็นเวลา 30 วัน
นับจากวันเริ่มป่วยของผู้ป่วยรายแรก
-
สร้างเครือข่ายการรายงานโรคในหมู่บ้านโดยทีมควบคุมโรคในหมู่บ้าน
-
วิเคราะห์และติดตามสถานการณ์โรค
โดยการทำ Epidemic
curve เป็นรายหมู่บ้าน และทำแผนที่แบบจุด (Sport map)
|
เมื่อพบผู้ป่วย
30 วัน
หลังจากพบผู้ป่วยรายแรก
|
SRRT
|
Epidemic
curve และแผนที่แบบจุด (Sport map)
|
4.
|
รายงานการสอบสวนโรคเฉพาะราย
รายงานการสอบสวนโรคฉบับสมบูรณ์
|
-ทำรายงานสรุปผลการสอบสวนโรคตามแบบสอบสวนโรคเฉพาะราย(จากแบบสอบสวนในคู่มือนิยามโรคติดเชื้อ
สำนักระบาด)
เพื่อรายงานผลการสอบสวนโรคให้ผู้บังคับบัญชาทราบ เก็บไว้ 1 ชุด
ส่งงานระบาด สสอ 1ชุด
-ทำรายงานสรุปผลการสอบสวนโรคฉบับสมบูรณ์
กรณีผู้ป่วยเสียชีวิต
เพื่อรายงานผลการสอบสวนโรคให้ผู้บังคับบัญชาทราบ เก็บไว้ 1 ชุด ส่งงานระบาด สสอ 1ชุด
สสอ.ส่งงานระบาด สสจ. 1 ชุด
|
7 วันหลังจากพบผู้ป่วย
30
วัน หลังพบผู้ป่วย
|
SRRT
SRRT
|
รายงานสอบสวนโรค
รายงานสอบสวนโรค
|
หนังสืออ้างอิง
กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข,
คู่มือวิชาการโรคเลปโตสไปโรซิส, กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก,
พิมพ์ครั้งที่ 5, 2548
สำนักงานป้องกันและควบคุมโรคที่
5 นครราชสีมา, แนวทางการป้องกันควบคุมโรคติดต่อที่สำคัญ สำหรับเจ้าหน้าที่สาธารณสุขระดับตำบลและอำเภอ, นครราชสีมา
:โรงพิมพ์โฟกัสการพิมพ์,
2546
